metody badań na zwierzętach

Obserwacja naukowa -metoda, w której badacz przyjmuje zjawisko w takiej postaci, w jakiej się ono przypadkowo (naturalnie) ujawniło, rejestrując jedynie warunki i przebieg tego zjawiska. Powinna cechować się systematycznością zbierania i opisywania uzyskanych danych. Wady: przypadkowość występowania obserwowanego zjawiska; duża dyspozycyjność personelu naukowego; trudność w interpretacji zebranych danych; konieczność stosowania złożonych metod statystycznych.

Eksperyment- metody badań polegające na celowym wywołaniu zjawiska w ściśle określonych warunkach w celu zbadania jego przebiegu. W eksp. badacz nie tylko wywołuje interesujące go zjawisko, lecz przez swoją ingerencję przeważnie zmienia warunki w jakich to zjawisko naturalnie przebiega, świadomie ukierunkowując zachodzące w nim procesy zgodnie ze swoimi zainteresowaniami.

W badaniach doświadczalnych wyróżniamy 5 etapów:1. wybór problemu badawczego i formułowanie hipotez 2.planowanie badań doświadczalnych 3. realizacja doświadczen 4.opracowanie i analiza wyników 5. wnioskowanie.

Model doświadczenia- określa pod względem ilościowym i jakościowym czynniki, poziomy i cechy badane w ramach danego eksperymentu, liczbę i rodzaj jednostek dośw. Oraz układ dośw., liczbę jego replikacji bądź powtórzeń. Powinna zapewnić prawidłowość wnioskowania o słuszności lub niesłuszności postawionej hipotezy merytorycznej.

Sytuacja dośw.- zespół czynników stanowiących środowisko zewnętrzne w jakim prowadzony jest eksperyment. Wśród tych czynników część ma charakter obiektywny i nie może być zmienion, część zaś można sterować ograniczając lub eliminując jej oddziaływanie

Technika doswiadczalna- obejmuje metody i sposoby postępowania podczas realizacji eksperymentu. Zawiera się tu również sposób zapewnienia odpowiedniej sytuacji doświadczalnej. W bad. Zootech.obejmuje min. Sposób przygotowania, technikę wykonania pomiarów, sposób żywienia zwierząt itp.

Czynnik doświadczalny- czynnik, który wywiera zamierzone działanie na element doświadczenia

Zabieg (obiekt doświadczalny)- poszczególne poziomy czynnika, natężenie, dane czy technika, w jakiej czynnik występuje.

Cecha- właściwość lub parametr ilościowy jednostki doświadczalnej, którego zachowanie może być zbadane w wyniku oddziaływania czynnika doświadczalnego na jednostkach eksperymentalnych zachodzą ilościowe lub jakościowe zmiany określonych cech. Zakres cech jest rejestrowany i opisywany.

Element doświadczenia- najmniejsza jednostka doświadczalna w odniesieniu, do której zbiera się oddzielne dane. Elem. Doświadczenia może być pojedyncze zwierzę lub gromada zwierząt.

Gromada- kilka zwierząt traktowanych wspólnie jako element doświadczenia.

Elementy homologiczne- elementy znajdujące się pod działaniem tych samych poziomów czynników doświadczalnych.

Podgrupa element lub grupa elementów homologicznych, wobec których stosuje się jednakowe poziomy czynników doświadczalnych.

Replikacja- powtórzenie elementu w doświadczeniu

Powtórzenie- przeprowadzenie takiego samego doświadczenia

Układ doświadczenia- podział zwierząt na grupy doświadczalne, ich wzajemny stosunek, liczebność grup, czyli konstrukcyjny schemat doświadczenia.

Układy jednoczynnikowe- w układach prostych uwzględniona jest w badaniach jeden czynnik doświadczalny z k poziomami. W układach ciągłych na dane zwierzę przez cały czas trwania eksperymentu działa tylko jeden poziom czynnika doświadczalnego.

Układy porównawczo-grupowe- doświadczenie modelowane wg układów prostych porównawczo-grupowych stanowią najprostszą formę eksperymentów. Zalecane do doświadczeń lokalizowanych w zakładach produkcyjnych. Wady: potrzebna duża liczba zwierząt do doświadczenia; odpowiedź jednostronna. Zalety: prostot, krótki okres trwania doświadczenia; możliwość zastosowania przy silnym działaniu następczym czynnika doświadczalnego.

Przemienne- w doświadczeniach modelowych wg układów powrotnych przynajmniej jeden z poziomów czynnika wraca z oddziaływaniem na dane zwierzę (element)

Układ okresowy- wady: długi czas trwania doświadczenia; obciążenie wyników zmieniającymi się wartościami środowiska; naturalne zróżnicowanie się krów, przebiegu laktacji; działanie następcze czynnika. Zalety: wszystkie poziomy (zabiegi) oddziaływają na każdy element doświadczenia-eliminuje zmienność-zmniejsza ryzyko popełnienia błędu.

Układ okresowo-grupowy-zalety: skrócenie czasu trwania doświadczenia, dawki doświadczalne sprawdzane są jednocześnie. Wady: dawki doświadczalne działają na rożne zwierzęta, nie jest wyeliminowana zmienność osobnicza.

Układ powrotny-zalety: wyeliminowane działanie zmienności środowiskowej i osobniczej; sprawdzenie wszystkich poziomów czynnika na poszczególnych zwierzętach.

Rotacyjne: 1. układ przestawny- założenia 3 poziomów czynnika doświadczalnego; 2. kwadrat łaciński: zastosowanie: doświadczenia żywieniowe na krowach mlecznych; doświadczenia strawnościowe; założenia 3 poziomy czynnika a 2 kwadraty.

Układ krzyżowy- jeżeli każdy z poziomów (zabiegów)-a1…aj  czynnika A występuje z każdym k poziomów- b1, b2…bk czynnika B, to A i B tworzą dwuczynnikowy układ krzyżowy A*B z liczbą podgrup j*k. Formy układów krzyżowych: tabelaryczne; rozgałęzione piętra; szachownice (siatka).

Układ ortogonalny- jeżeli w podgrupach występuje ta sama liczba obserwacji /1 lub liczby proporcjonalne. Układ nieortogonalny- jeżeli liczby obserwacji są dysproporcjonalne bądź nie ma ich w pewnych podgrupach.

Układy hierarchiczne- jeżeli każdy poziom (zabieg) czynnika B występuje w obserwacjach tylko z jednym poziomem czynnika A to mówimy, że poziomy czynnika B są uplasowane hierarchicznie wewnątrz poziomów czynnika A; symbolicznie notujemy B(A), czytamy,,B w A”.

Układy ortogonalne- jeśli spełnione są warunki- te same liczby poziomów (zabiegów) czynnika B występują hierarchicznie wewnątrz każdego poziomu czynnika A; w każdej podgrupie są te same liczby obserwacji, natomiast gdy jeden z tych dwóch czynników jest naruszony to układ jest nieortogonalny.

Układów wieloczynnikowych- zalet...