funkcje wychowawcze w zakładach karnych

Karasiewicz Marta  PEDAGOGIKA I rok (stacjonarne)

„Funkcje wychowawcze w zakładach karnych.”

Więzienie  można uznać za instytucję wychowawczą wtedy, kiedy jego cele , organizacja, personel oraz sposoby postępowania z więźniami podporządkowane są wychowaniu i kiedy przyjęte modele procedury resocjalizacyjnej znajdują swoje uzasadnienie w pedagogice i psychologii penitencjarnej oraz kiedy usankcjonowane są stosownymi przepisami. Współczesne więzienie zwykle pełni pięć różnych funkcji : izolacyjną, socjalno-bytową, ekonomiczną, gospodarczą i resocjalizacyjną. Wychowawczy charakter więzienia wymaga priorytetu funkcji resocjalizacyjnej, co nie zawsze ma miejsce.

Przez system resocjalizacyjny (wychowawczy) należy rozumieć zespół metod i zasad postępowania resocjalizacyjnego w określonych warunkach organizacyjnych , którego  realizacja ma spowodować zmiany na obszarze osobowości więźnia , głównie w zakresie postaw , w wyniku czego nie zechce on zdecydować się na ponowną działalność przestępczą i podejmie wysiłki na rzecz readaptacji i reintegracji społecznej.

Jeżeli idea resocjalizacji przestępców ma mieć wymiar praktyczny , zakład musi posiadać cechy instytucji wychowawczej . W przeciwnym wypadku idea ta nie będzie miała warunków na jakiekolwiek urzeczywistnienie. Zakład penitencjarny wtedy będzie mógł być uważany za instytucję wychowawczą , gdy:

1. Jego cel , struktura organizacyjna, model wykonania kary , personel i warunki materialne podporządkowane będą przede wszystkim resocjalizacji. Rozumie się przez to , że będzie on również zapobiegał wzajemnej demoralizacji osób w nim osadzonych  i zapewni im pełne bezpieczeństwo osobiste.
2. Koncepcja wykonywanej w nim kary oparta będzie na możliwości wyboru przez więźniów rozmaitych zachowań , za które będą oni ponosili pełną odpowiedzialność- zarówno pozytywną  jak i negatywną.
3. Będzie dysponował odpowiednio przygotowanym personelem, którego profesjonalizm umożliwi zaprogramowanie , zorganizowanie i zrealizowanie procesu resocjalizacyjnego.
4. Działalność jego będzie uwzględniała szeroki i bliski kontakt więźniów ze społeczeństwem, któremu więzienie służy, oraz gdy ta działalność uzyska właściwe wsparcie społeczne.
5. Osadzeni w nim przestępcy będą mogli utrzymywać stały i systematyczny kontakt z osobami najbliższymi, przy czym osoby te powinny oczekiwać na pozytywne postawy skazanych i ich wspierać.
6. Osadzeni będą mieli dostęp do pracy zarobkowej i w ten sposób będą mogli zarobić na wydatki osobiste , spłatę ewentualnych zobowiązań i kar pieniężnych lub na wsparcie swoich rodzin. Zachowają także umiejętności i nawyk pracy. Niektórzy natomiast nauczą się pracować.
7. Czas wolny będzie tak zorganizowany, by więźniowie mogli go zagospodarowywać pożytecznie, a przede wszystkim by nie sprzyjał on dalszej demoralizacji.
8. Odbywający w nim karę pozbawienia wolności przestępcy  będą zawsze tak samo traktowani jak wszyscy inni ludzie, a nadto, jeżeli kara pozbawienia wolności , która jest dolegliwością samo w sobie , nie będzie dodatkowo wzmacniania. Pozwoli to na utrzymanie interakcji między personelem a więźniami (wychowankami) na wymaganym poziomie kultury i bezkonfliktowości.
9. Posiada wymagane urządzenia lokalowe i techniczne umożliwiające realizację wielorakich zajęć resocjalizacyjnych.

W postępowaniu resocjalizacyjnym najpierw należy skłonić więźnia  do poddania się badaniu diagnostycznemu, by ustalić na czym polega , jaki ma zakres i jaką głębokość oraz na skutek czego powstało jego nieprzystosowanie społeczne. Należy określić co je stymuluje i na ile można to nieprzystosowanie zmniejszyć . Potrzebna jest tu wiedza i umiejętności z zakresu negocjacji i diagnostyki psychologicznej ewentualnie pedagogicznej. Diagnoza pozwala  na przewidywanie prawdopodobnych reakcji więźnia na warunki więzienne.

W drugiej kolejności należy opracować indywidualny program resocjalizacji lub program oddziaływania terapeutycznego  i przedstawić go więźniowi jako propozycje do zaakceptowania i uczestniczenia w nim z własnej woli. Jest to warunek „uruchomienia” programu z nadzieją na oczekiwany skutek.

W trzeciej kolejności następuje „uruchomienie” programu, czyli realizacja zawartych w nim wskazań . Zasadniczy ciężar spoczywa na osobie resocjalizowanej , której aktywność polega na wykonywaniu nałożonych na nią i jednocześnie przyjętych przez nią obowiązków (zadań). Zadanie terapeuty polega na wspomaganiu i współdziałaniu oraz kontrolowaniu. Należy pamiętać o różnych doznaniach , które odczuwa podopieczny, funkcjonując w więziennym kontekście społecznym.

Program oddziaływania resocjalizacyjnego przewiduje bardzo urozmaiconą metodykę: od pracy, przez nauczanie resocjalizacyjne ,pracę oświatowo- wychowawczą, oddziaływania przez grupę , nagradzanie i karanie, indywidualne dobrane terapie zajęciowe, psychoterapię, terapie antyuzależnieniowe  , sport i rekreację oraz różne formy i stopnie współdziałania z rodziną.

Nauczanie resocjalizujące realizuje 3 zadania :

- jest strategią interwencji kryzysowej dla skazanych

- dostarcza więźniom praktycznych umiejętności , które mogą przygotować do pracy

- dostarcza pozytywnych wartości społecznych, które mogą pomóc  żyć na wolności  bez popełniania przestępstw.

Metody resocjalizacji penitencjarnej :

1.  Metody oparte na wpływie osobistym:

Dobry kontakt z więźniem , ma szczególne znaczenie, gdy chodzi o oddziaływanie metodami opartymi na wpływie osobistym. Jest on niezbędnym warunkiem skuteczności tych metod. Dobra interakcja między wychowawcą a więźniem, jeśli jest utrzymywana w wyniku ich wspólnej akceptacji tworzy tzw. Stosunek wychowawczy. Może on mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny. Stosunek zewnętrzny zachodzi wtedy, gdy więzień traktuje kontakty z wychowawcą przede wszystkim jako sposób na unikanie kar albo uzyskanie jakichś korzyści. Wtedy opinie, rady , sugestie , oceny wychowawcy nie mają dla skazanego wartości nagradzającej. Są mu obojętne albo wręcz odbiera je jako karzące. Więzień traktuje wychowawcę oficjalnie w sposób formalny . Kontakty z wychowawcą ogranicza do niezbędnych ,a nawet pomija go lub wręcz wyłącza z rozstrzygania swoich osobistych (więziennych lub życiowych) spraw. Nie uważa by wychowawca mógł być mu w tym pomocny albo kompetentny.